اوحدالدین محمدبن محمد انوری
دسترسی سریع
مقدمه
اوحدالدین محمدبن محمد انوری ( یا علی بن محمد انوری ) معروف به انوری ابیوردی از جملۀ شاعران و دانشمندان ایرانی سده ششم هجری در دوران سلجوقیان است. تحصیلات او در علوم ادبی و عقلی زمان، به خصوص حکمت و ریاضیات و نجوم بود. او از مدافعان و پیروان ابن سینا بود.
انوری استاد قصیده سرای شعر پارسی و آراسته به هنرهای خوشنویسی و موسیقی بوده است. او از دانش های ریاضیات، فلسفه و موسیقی بهره‌ای داشت و در اخترشناسی به زبان خود مرجع بوده است.
دوران کودکی انوری
انوری در دوران کودکی و اوایل دوران جوانی به تحصیل در علوم متداول زمان خود پرداخت و در بیشتر علوم از جمله حکمت و ریاضی و نجوم توانست مهارت کافی را بدست آورد. پدرش در همان اوایل عمر وی از دنیا کوچ کرد و میراث بسیاری را برای بازماندگان خویش به جای گذاشت.
انوری با آنکه در آن وقت بهره‌ی فراوانی از دانش های زمان به دست آورده بود و بر اطرافیان خود هم از این جهت برتری داشت، با این حال وی مردی خوش گذران بود و دیری نکشید که میراث پدر را در اندک زمانی در راه عیش و نوش و خوش گذرانی صرف کرد و مفلس و بی چیز شد.
انوری همچنان در نهایت تنگدستی در مدرسه ی منصوریه ی طوس تحصیل می کرد وی در اوقات تحصیل مخارج روزانه‌ی خویش را با سختی بدست می‌آورد.
چگونگی روی‌آوردن محمد انوری به شاعری
گفته اند روزی انوری بر در مدرسه نشسته بود ، مشاهده کرد که مرد محتشمی با غلامان و خدمتکاران بسیار از آنجا می گذرد انوری از فردی که در آنجا بود پرسید: این مرد چه کسی است؟ گفت: شاعر سلطان سنجر است.
انوری با خود گفت: عجبا شیوه‌ی شاعری با این پستی، و این شخص چنین محتشم است، و پایه‌ی علم بدین بلندی، و من چنین فقیر و مُفلسَم؛ از دیدن آن ماجرا، مصمم شد که او هم برای امرار معاش به شاعری بپردازد و در همان شب تصمیم گرفت که قصیده ای بسراید. وی صبح روز دیگر برای عرض قصیده، به سوی سلطان سنجر رفت و قصیده را برای وی خواند. سلطان هم از شنیدن آن قصیده بسیار خوشش آمد و او را در زمره‌ی نزدیکان درگاه خود جای داد و برای او جایگاهی تعیین کرد.
مذهب
درباره مذهب انوری اختلاف نظرهایی وجود دارد. شوشتری او را شیعه اثناعشری می‌داند، اما با توجه به اشعار و محیطی که در آن می‌زیسته می‌توان گفت که به تسنن گرایش داشته است. او در اشعار خود خلفای راشدین را ستوده ، و به حضرت محمد صلی الله علیه و آله و حضرت علی علیه‌السلام نیز مهر ورزیده است.
ویژگی‌های شعری
سبک انوری در شاعری، واسطه بین سبک خراسانی و عراقی است. بدین گونه که او با تکمیل سبک شاعری ابوالفرج رونی، راه را برای ظهور و بروز سبک عراقی هموار ساخت. استفاده از کنایه‌ها و امثال، از ویژگی‌های سبک انوری است؛ چنان‌که بسیاری از سخنان او به صورت ضرب‌المثل در آمده‌اند که البته به سبب ساختار طبیعی زبان شاعر است. مضمون آفرینی و استخراج معانی تازه از لابه‌لای آیات ، روایات ، تلمیحات و حتی مطالب عادی و رواج یافته از مشخصات بارز و روشن سبک انوری است.
در شعری منسوب به جامی، انوری در کنار فردوسی و سعدی، از بزرگان شعر سخن شمرده شده. بسیاری، انوری را به‌عنوان شاعری قصیده‌سرا می‌شناسند. او بسیاری از ابیات قصیده‌گویی را در ستایش و نیایش حضرت باری تعالی سروده که نمونه‌ای از آن را مشاهده می‌کنید:
همچون معنی که در بیان باشد در جهانی و از جهان بیشی
بعضی نیز توانایی و مهارت انوری را در قطعه‌سرایی می‌دانند. طنزپردازی نیز در اشعار وی دیده می‌شود. بیشتر ناقدان معاصر بر اینکه انوری از سرآمدان روزگار خویش و از ستون‌های استوار شعر پارسی است و نیز ید طولایی در پروردن معانی و مضامین دارد، تصریح کرده‌اند.بدیع‌الزمان فروزانفر، پژوهشگر ادبیات و شفیعی کدکنی، شاعر و محقق، غزل‌سرایی سعدی را تاثیر گرفته از انوری می‌دانند.
آثار
1- بشارت الاشارات، در شرح اشارات شیخ الرئیس ابن سینا که در منطق و حکمت نوشته است.
2- دیوان انوری قریب به پانزده هزار بیت می باشد. این دیوان در قالب های شعری مختلفی همانند قصیده و قطعه سروده شده است.
3- عیون الحکمه، که کتاب مختصریست در حکمت، مشتمل بر علوم منطق و طبیعی و اللهی.
4- همچنین انوری کتابی در طب یا نجوم بنام «کتاب مفید» بنام شاه قطب الدین برزنگی حاکم موصل تالیف کرده بود.
5- کتاب تهافت، که این کتاب از جمله مصنفات امام محمد غزالی است. انوری علاوه بر دیوان شعری دارای آثار دیگری بوده که نسخه ی آنها از میان رفته است. و اثری از آنها باقی نیست.
برخی از اشعار انوری ابیوردی
| جانا به غریبستان چندین بنماند کس | باز آی که در غربت قدر تو نداند کس | |
| صد نامه فرستادم یک نامه‌ی تو نامد | گویی خبر عاشق هرگز نرساند کس | |
| در پیش رخ خوبت خورشید نیفروزد | در پیش سواران خر هرگز بنراند کس | |
| هر کو ز می وصلت یک جام بیاشامد | تا زنده بود او را هشیار نخواند کس |
نمونه‌ای دیگر
| ای دیر به دست آمده بس زود برفتی | آتش زدی اندر من و چون دود برفتی | |
| چون آرزوی تنگ‌دلان دیر رسیدی | چون دوستی سنگ‌دلان زود برفتی | |
| زان پیش که در باغ وصال تو دل من | از داغ فراق تو برآسود برفتی | |
| ناگشته من از بند تو آزاد بجستی | ناکرده مرا وصل تو خشنود برفتی | |
| آهنگ به جان من دلسوخته کردی | چون در دل من عشق بیفزود برفتی |
مرقد انوری ابیوردی
مرقد انوری در مقبره الشعرا شهر تبریز است. مقبرةالشعرا هم‌اکنون در پیرامون تکیۀ حیدر در تقاطع خیابان‌های ثقةالاسلام و عارف و در ضلع شرقی بقعه سید حمزه و مقبره قائم مقام و ملاباشی قرار دارد. این اثر در تاریخ ۱۸ اسفند ۱۳۸۷ با شمارۀ ثبت ۲۵۱۹۱ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است
